Indeks jakości powietrza – czym jest i jak go odczytywać?

Stałe monitorowanie powietrza i wgląd w jego jakość oraz stopień zanieczyszczeń jest bardzo przydatną wskazówką. Takie zdanie ma właśnie indeks jakości powietrza, dzięki któremu wiemy w jakim stanie jest powietrze jakim oddychamy i kiedy można bezpiecznie spędzać czas na świeżym powietrzu.

Czym jest indeks jakości powietrza?

Indeks Jakości Powietrza – czyli Air Quality Index (AQI) jest wskaźnikiem wykorzystywanym do pomiaru jakości powietrza, który obejmuje skalę od 0 do 500. Wskaźniki podawane są w mikrogramach (µg) na metr sześcienny. Im wyższy wskaźnik tym powietrze jest bardziej zanieczyszczone, a jego jakość gorsza.

Wskaźniki wyznaczane są na podstawie prognozy stężeń takich zanieczyszczeń jak m.in.:

• dwutlenek siarki
• tlenek węgla
• tlenek azotu
• benzen
• ozon
• pyły zawieszone PM10 i PM2,5

Wyjątkowo niebezpieczne są zwłaszcza pyły zawieszone PM10 i PM2,5. Są to pyły, które działają wyjątkowo szkodliwie na cały ekosystem w tym również na ludzki organizm. Pyły zawieszone PM10 są to cząstki, których średnica jest mniejsza niż 10 μm. Mogą zawierać substancje wysoce niebezpieczne należące do grupy węglowodorów aromatycznych, takie jak np. metale ciężkie, dioksyny czy nawet wyjątkowo szkodliwy benzo(a)piren (BaP) o działaniu rakotwórczym. W przypadku pyłów zawieszonych PM10 poziom dla stężenia śródrocznego, który jest uznany za dopuszczalny wynosi 40 μg/m3.

Natomiast pyły zawieszone PM2.5 posiadają średnicę mniejsza od 2,5 μm. Są to bardzo mikroskopijne cząstki, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc, a nawet przenikać do krwi. Dopuszczalny poziom pyłów zawieszonych PM2,5 dla stężenia śródrocznego wynosi 25 μg/m3.

Jak odczytywać IJP

W Polsce została opracowana nowa metoda obliczania indeksu jakości powietrza, którą wprowadził Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Według nowego sposobu obliczania, bierze się pod uwagę zanieczyszczenia, które przeważają w danym czasie na określonym terenie.

W Polsce mamy 6 klas określających jakość powietrza i wpływ zanieczyszczeń na nasze zdrowie.

• Bardzo dobra (0-50) – jakość powietrza na poziomie bardzo dobrym, powietrze nie wpływa niekorzystnie na zdrowie w trakcie wykonywania aktywności fizycznej i przebywania na zewnątrz.

• Dobra (50-100) – powietrze nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, lub jedynie w niewielkim stopniu. Można swobodnie przebywać na zewnątrz.

• Umiarkowana (101-150) – powietrze może być zagrożeniem dla osób starszych, małych dzieci, kobiet w ciąży lub osób zmagających się z chorobami (np. układu oddechowego). Czas przebywania na zewnątrz należy ograniczyć.

• Dostateczna (151-200) – powietrze może być zagrożeniem dla zdrowia (zwłaszcza dla osób wrażliwych i zmagających się z rożnymi chorobami). Aktywność na świeżym powietrzu należy ograniczyć.

• Zła (201-300) – jakość powietrza jest zła. Jest mocno zanieczyszczone, dlatego  osoby chore, starsze, kobiety w ciąży i małe dzieci powinny unikać przebywania na zewnątrz. Pozostałe osoby powinny ograniczyć przebywanie na zewnątrz do minimum i najlepiej zrezygnować z uprawiania sportów na świeżym powietrzu.

• Bardzo zła (poniżej 300) – jakość powietrza jest bardzo zła i ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby chore, starsze, kobiety w ciąży i małe dzieci nie powinny przebywać na zewnątrz, a aktywność fizyczną na wolnym powietrzu należy całkowicie ograniczyć. W wyniku przebywania w tak zanieczyszczonym powietrzu może dojść m.in. do zaburzeń w obrębie układu oddechowego i naczyniowo-sercowego.

Brak indeksu (pozycja oznaczona kolorem szarym) – występuje, gdy na określonej stacji pomiarowej nie są prowadzone automatyczne pomiary tych zanieczyszczeń, które najbardziej decydują o jakości powietrza na danym obszarze i w określonym czasie.

Jak odczytywać wyniki stężeń pyłu PM10 i PM2,5

W przypadku pyłów zawieszonych skala zakresu wartości wygląda następująco:

PM10

• Bardzo dobra: 0-20
• Dobra: 20,1 – 50
• Umiarkowana: 50,1 – 80
• Dostateczna: 80,1 – 110
• Zła: 110,1 – 150
• Bardzo zła: >150

PM2,5

• Bardzo dobra: 0 – 13
• Dobra: 13,1 – 35
• Umiarkowana: 35,1 – 55
• Dostateczna: 55,1 – 75
• Zła: 75,1 – 110
• Bardzo zła: >110

Gdzie sprawdzać IJP

Pomiary stężeń pochodzą z automatycznych stanowisk pomiarowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, który działa w ramach PMŚ – czyli Państwowego Monitoringu Środowiska. Aktualne dane pomiarowe można sprawdzić na stronie Inspektoratu.

Link: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current#

Można również pobrać bezpłatną aplikację “Jakość Powietrza w Polsce”, która jest oficjalną aplikacją Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Wecej informacji: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/mobile_app